ĐÔI NÉT VỀ CỔ KÌ MỸ VĂN TRONG CÂY CẢNH NGHỆ THUẬT

Cây cảnh Bonsai là một nghệ thuật không phải chỉ với những nước thuộc khu vực Châu Á mà ngày nay đã trở thành một bộ môn nghệ thuật của cả thế giới. Xem một tác phẩm Bonsai như xem một bức tranh vẽ. Một bức tranh mà nghệ thuật sáng tạo không phải chỉ có vài giờ vài ngày hay vài tháng mà có khi cả vài chục năm, trăm năm. 

Một tác phẩm Bonsai đạt phải bao gồm các yếu tố: Cổ - kì - mỹ - văn.

- CỔ là xưa, là lâu năm, nói về cây tức là cây được nhiều năm tuổi.
- KÌ theo tôi có 3 khía cạnh :Một là sự kì lạ, lạ thường do thiên nhiên và năm tháng tạo nên, ở cây cảnh gọi là dị thảo.Hai là sự kết hợp giữa tự nhiên và con người với sự kì công, tài hoa của người chế tác, biến sự dị thường đó thành tác phẩm CCNT mang tính độc đáo, đem đến sự kì thú cho người thưởng ngoạn, đó là điều thứ ba.Vậy 3 khía cạnh của KÌ là kì lạ, kì công và kì thú.

- MỸ nghĩa của nó cũng rất rộng nhưng đơn giản đi "MỸ" là vẻ đẹp, là sự hoàn hảo.
- VĂN nôm nà là tính chất văn học trong thi ca, nhạc hoạ ... Để có những tác phẩm hay và đẹp, mọi bộ môn nghệ thuật đều phải có chất "VĂN" bởi "VĂN" là tâm hồn, trí tuệ của người làm nghệ thuật. Ngoài ra, "VĂN" còn là tính chất văn hoá trong nhiều khía cạnh của đời thường, nói gọn lại là tính nhân văn.Còn "VĂN" trong CCNT chúng ta là ý đồ, ý tưởng của người chế tác mang lại hồn cho cây, hồn cho tác phẩm, là tính nhân văn trong mọi lĩnh vực của nghề cây. Trong 1 tác phẩm CCNT, chất "VĂN" thường gắn liền với 3 yếu tố "CỔ, KÌ, MỸ", bởi nếu thiếu sẽ làm tác phẩm trở nên vô hồn dù có cầu kì đến mấy sẽ giảm tính thuyết phục khi thưởng ngoạn, mất đi phần nào sự sinh động của tác phẩm. Chất "VĂN" trong lĩnh vực cây cảnh nghệ thuật chúng ta thường làm cho người chế tác và người thưởng ngoạn dễ đồng cảm, gần gũi nhau.

Có những tác phẩm nghệ thuật nói chung, CCNT nói riêng chỉ nhìn một lần mà hút hồn ta mãi không thể quên, đó là hồn của tác phẩm, chất "VĂN" trong nghệ thuật.
Tuy chữ "VĂN" đứng cuối trong 4 yếu tố "CỔ, KỲ, MỸ, VĂN" nhưng nó bao trùm toàn bộ ý nghĩa bởi nó là xuất phát điểm để tạo nên được một tác phẩm cây cảnh nghệ thuật "CỔ, KỲ, MỸ, VĂN" đúng nghĩa của nó.
Đơn giản có vậy thôi thế mà có khi cả một đời người tìm tòi, học hỏi, trăn trở chế tác những mong đạt được ý tưởng "CỔ, KỲ, MỸ, VĂN" mà mãi vẫn chẳng thành."Đời người thì mong manh, nghệ thuật thì vĩnh cửu" để rồi một lúc nào đó đào sâu chôn chặt theo cõi hư vô may ra mới thực hiện được phần nào của ý tưởng. Làm nghệ thuật là như vậy đó, một đời trăn trở nhưng đã mấy ai có được những tác phẩm nghệ thuật thực thụ để lại cho đời - thật ít phải không các bạn ?

Nhưng xét cho cùng đây chỉ là diện mạo bên ngoài. Cái đẹp chính của Bonsai là cái đẹp tìm ẩn bên trong đó là chiều sâu triết lý, là tâm hồn mà nghệ nhân đem hết cả tâm hồn của mình để gửi gắm trông đó.

 

Bonsai có những nét vui, nét buồn, hùng khí, phẫn nộ, thanh bình, an lạc ... tất cả những cảm xúc rất tự nhiên của con người đều thể hiện qua lối trình bày của các tác phẩm sống rất linh động và rất thiên nhiên. Bonsai là cả một bầu trời của đời sống con người được thu nhỏ lại.

Tác giả Nguyễn Quốc Hùng.